Ένα χωριό, ένας κόσμος! Ίσως θα μπορούσε κανείς να γράψει ένα ολόκληρο βιβλίο για τον Μυλοπόταμο. Ιδρύθηκε επί ενετοκρατίας και απετέλεσε τον τρίτο οικιστικό πόλο του νησιού παράλληλα με την Παλαιόχωρα του Αγίου Δημητρίου και τη νέα Πρωτεύουσα του νησιού στο νότο. Κέντρο του χωριού ήταν η σημερινή Κάτω Χώρα η οποία διατηρείται όπως ακριβώς ήταν. Στην είσοδο της Κάτω Χώρας δεσπόζει επιβλητικά ο Λέοντας του Αγίου Μάρκου, σύμβολο της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας. Στο χωριό λοιπόν αυτό σημείο συνάντησης είναι η κεντρική πλατεία από την οποία ξεκινούν όλοι οι προορισμοί, οι μαγικές διαδρομές που θα σας γοητεύσουν. Στην πλατεία με τα θεόρατα πλατάνια και το παραδοσιακό καφενείο δεσπόζει ο ναός του Αγίου Σώστη. Από κάτω υπάρχουν οι πηγές, με τις γούρνες που πλένανε παλιά τα ρούχα τους οι νοικοκυρές. Ο χώρος είναι έτσι διαμορφωμένος που σχηματίζεται μία μικρή λίμνη στην οποία ζουν αρκετές πάπιες.

Η περιπλάνηση στα σοκάκια του χωριού θα σας βγάλει στη Φόνισσα, μια κρυμμένη ρεματιά με τον ομώνυμο γνωστό καταρράκτη. Αν συνεχίσετε πιο κάτω θα συναντήσετε τους νερόμυλους και άλλους καταρράκτες. Υπάρχουν 23 νερόμυλοι κατά μήκος της ρεματιάς η οποία οδηγεί στο Καλάμι, μία δύσβατη αλλά μαγευτική παραλία που προσφέρεται για διανυκτέρευση.

Η Κάτω Χώρα, ο γνωστός ενετικός οικισμός που προαναφέραμε, βρίσκεται στο τέλος του χωριού στα δυτικά. Είναι χτισμένη στην άκρη του βράχου και είναι γεμάτη βυζαντινές εκκλησίες. Η αρχιτεκτονική των κτιρίων είναι καταπληκτική. Ο Μυλοπόταμος έχει κηρυχτεί παραδοσιακός οικισμός στο σύνολό του, για αυτό θα δείτε ότι σήμερα όλα τα σπίτια και κτίρια ανακατασκευάζονται με σεβασμό στην παράδοση. Το χωριό ολοένα και ομορφαίνει. Από εδώ ξεκινάει η διαδρομή για το σπήλαιο της Αγίας Σοφίας, ένα καταπληκτικό αξιοθέατο, στις απόκρημνες δυτικές ακτές του νησιού που θα σας γοητεύσει. Η θέα από εδώ είναι καταπληκτική και θυμίζει την καλντέρα της Σαντορίνης. Από τον ίδιο δρόμο μπορεί κανείς να φτάσει στην γραφική παραλία του Λιμνιώνα, μικρό κολπίσκο που αποτελεί και υπήνεμο λιμάνι για μικρά σκάφη.

Στο χωριό των θρύλων και των παραδόσεων, θα σας πληροφορήσουν οι ντόπιοι…, αξίζει να αφιερώσετε μία ολόκληρη μέρα, να φάτε στα εστιατόρια του χωριού, να πιείτε άφθονη τσιπούρα και να μη χάσετε με τίποτα το ηλιοβασίλεμα στην «Κάτω Χώρα». Ρωτήστε επίσης να σας πουν για το μικρό μοναστήρι της Παναγίας της Ορφανής και τη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Πέτρου στον οικισμό των Αραίων.